20 Jubileuszowy KONCERT ORGANOWY
10
sierpnia 2023r. godz. 20.00
Słupca, kościół farny św. Wawrzyńca,
Maria Erdman - klawikord, organy
Klawikord: Martin Kather, Hamburg, 2018, kopia klawikordu nr. kat. 9 Muzeum Instrumentów w Lipsku, Georg Haase, Bautzen (Budziszyn), 1692
Organy Matthias Brandtner, 1716
Program:
1. Toccata tertii toni (Tabulatura Warszawska, XVII w)
2. Canzona (Tabulatura Warszawska, XVII w)
3. Philippe Verdelot Fuggi fuggi cor mio (Tabulatura Jana z Lublina, 1537-1548)
4. Orcombien (Tabulatura Gdańska, 1598)
5. Animoso meo desiderio (Tabulatura klasztoru św. Ducha w Krakowie, 1548)
6. Fuga (Tabulatura Warszawska, XVII w)
7. Aleijć nade mną Wenus (Tabulatura Jana z Lublina, 1537-1548)
8. Josquin des Prés (c.1450 - 1521) Plus nulz regres 1547 (Tabulatura Jana z Lublina, 1537-1548)
9. Philippe Verdelot Fuggi fuggi cor mio (Tabulatura Jana z Lublina, 1537-1548)
***
10. Phantasia primi toni (Tabulatura Gdańska, 1591)
11. Vestiva i colli Tabulatura Jana Fischera z Morąga (1595)
12. Fuga [in F] (Tabulatura Oliwska, 1619)
13. Trocz lychyer (Tabulatura klasztoru św. Ducha w Krakowie, 1548)
14. Canzona (Tabulatura Warszawska, XVII w)
15. Piotr Drusiński (15?? - 1611) Deus in adiutorium meum intende Domine (Tabulatura Oliwska, 1619)
Maria Erdman - z wykształcenia organistka, klawikordzistka i teoretyk muzyki
Jako wybitna specjalistka w grze na klawikordzie zajmuje się od roku 2002
promocją tego instrumentu. Ma w dorobku liczne koncerty na klawikordzie i
organach w Polsce, Niemczech i Holandii. Występuje na eksponowanych festiwalach
(Vratislavia Cantans, Actus Humanus, Nowe Epifanie), jak również w renomowanych
salach koncertowych (Narodowe Forum Muzyki, Filharmonia Narodowa w Warszawie,
Filharmonia im. Artura Rubinsteina w Łodzi).
Absolwentka klas organów prof. Marietty Kruzel-Sosnowskiej w Państwowym Liceum
Muzycznym im. Karola Szymanowskiego w Warszawie oraz prof. Andrzeja
Chorosińskiego w Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina, gdzie ukończyła
studia na dwóch wydziałach - Teorii Muzyki oraz Organów. Ukończyła też studia
podyplomowe w Conservatorium van Amsterdam pod kierunkiem
prof. Menno van Delfta (klawikord) i prof. Pietera van Dijka (organy).
Działalność muzyka-wykonawcy łączy z pracą badawczą, dotyczącą źródeł repertuaru polskiego, podejmując w publikacjach zagadnienia zarówno proweniencji repertuaru, jak i wykonawstwa muzyki dawnej. W roku 2000 przygotowała edycję utworów organowych Mieczysława Surzyńskiego W 2019 obroniła pracę doktorską Szesnastowieczna praktyka wykonawcza i jej związki z techniką kompozytorską na przykładzie intawolacji świeckich utworów wokalnych w polskich tabulaturach klawiszowych. Jej publikacje znajdują się w kwartalniku muzykologicznym „Muzyka”, „De Clavicordio”, czy „Five Centuries of Keyboard Keyboard Music” znacząc ślad udziału w sesjach naukowych, polskich i zagranicznych, zarówno muzykologicznych, jak i poświęconych zagadnieniom wykonawstwa na organach i klawikordzie.
Maria Erdman posiada w dorobku nagrania płytowe - w roku 2006 zarejestrowała pierwsze w Polsce nagranie na klawikordzie, zrealizowane w wydawnictwie „Acte Préalable” i zawierające „Arie z różnych Autorów zebranych z kancjonału S.S. Klarysek w Starym Sączu z 1768 roku. W 2012 nagrała organowe utwory Feliksa Nowowiejskiego na organach Katedry w Olsztynie na płycie opublikowanej z książką „Warmia. Krajobraz pojednania”. Jej improwizacje na klawikordzie zarejestrowano też na płycie „Pieśni do Świętych Pańskich”. Powiązania muzyki tradycyjnej z muzyką dawną skłaniają artystkę do współpracy z muzykami specjalizującymi się w repertuarze ludowym - miedzy innym z Adamem Strugiem, z którego zespołem „Monodia polska” artystka realizuje projekt wykonania „Melodii na Psałterz” Mikołaja Gomółki w unikalnej obsadzie tradycyjnego śpiewu z akompaniamentem organowym.
Repertuar na klawikord umożliwia również współpracę ze znakomitymi specjalistami w zakresie muzyki dawnej. Na stałe Maria Erdman współpracuje z Karoliną Zych (flet traverso) i Justyną Młynarczyk (viola da gamba), prezentując rys kameralny epoki Empfindsamkeit, ze szczególnym uwzględnieniem twórczości Carla Philippa Emanuela Bacha oraz roli klawikordu, jako instrumentu akompaniującego. Okazjonalnie Maria Erdman podejmuje się też muzycznego prowadzenia projektów zespołowych - w roku 2018 pod jej kierownictwem zarejestrowane zostało z poznańskim zespołem „Musica Maxima” prawykonanie Requiem J. Paszkiewicza, uhonorowane dołączeniem do „kapsuły czasu”, zakopanej w 2021 roku w podziemiach Placu Kolegiackiego, w celu upamiętnienia poznaniaków pochowanych w dawnym kościele kolegiackim pw. św. Marii Magdaleny.
Maria Erdman wykłada grę na klawikordzie jako specjalizację w Akademii im. Ignacego Jana Paderewskiego w Poznaniu oraz jako instrument dodatkowy w Akademii Muzycznej im. Krzysztofa Pendereckiego w Krakowie. Od roku 2005 prowadzi założoną przez siebie klasę organów w Zespole Szkół Muzycznych im. Fryderyka Chopina w Warszawie. Angażuje się rozmaite działania edukacyjne - jest wykładowcą organów i klawikordu Letnich Kursów Metodycznych Muzyki Dawnej w Warszawie i okazjonalnie współpracuje z Krajowym Funduszem na Rzecz Dzieci.
W programie koncertu
zabrzmią utwory zachowane
w tabulaturach organowych z terenów Rzeczypospolitej z XVI go i XVII go
stulecia.
Główny jego trzon stanowią opracowania świeckich kompozycji pierwotnie
wokalnych, zaaranżowanych na instrument klawiszowy, ale usłyszymy również
imitacyjne canzony, fugi i toccaty. Koncert ten stwarza też okazję do dialogu
dwóch instrumentów klawiszowych, istotnych w muzyce dawnej - klawikordu i
organów, pierwszego z nich delikatnego i subtelnego, drugiego - umożliwiającego
rozmaitość barwową oraz zdolnego do radowania uszu potęgą dźwięku.
Będziemy starać się odzwierciedlić tę rozmaitość, a także oddać wyrazowe
bogactwo prezentowanego repertuaru.
.............................................................................................................................................................
Organy znajdujące się w kościele p.w. Św. Wawrzyńca
w Słupcy, raz do roku ,
od 20 już lat brzmią pełnym głosem za sprawą wybitnych wirtuozów
tego instrumentu. Doceniane przez samych
artystów zachwycają swym dźwiękiem dostarczając niezapomnianych przeżyć
słupeckim melomanom. Są nieodłącznym elementem uroczystości odpustowo -
wawrzynkowych ku czci patrona naszego
miasta - Św. Wawrzyńca.
Z inicjatywy Muzeum Regionalnego w
Słupcy przy współpracy z władzami samorządowymi miasta oraz przychylności
proboszcza fary w dniu 10 sierpnia 2004r.odbył się pierwszy koncert na odrestaurowanym instrumencie. I tak jest do dzisiaj. Dzięki temu mamy niepowtarzalną okazję
uczestniczyć w koncertach organowych z udziałem znakomitych artystów.
Zagrali u nas:
2004 Hanna
Stypułkowska( Konin) i Bohdana
Dziadkiewicz – sopran (Czechy).
2005 Wiktor Łyjak (organy) i Małgorzata Urbaniak (sopran) -Warszawa
2006 Bogna Nowowiejska (organy) i Ewa Murawska (flet) - Poznań
2007 Ewa Polska(organy) - Bydgoszcz i Przemysław Wawrzyniak (dudy szkockie flety irlandzkie) -Poznań
2008 Elżbieta Karolak(organy) i Kamil Karolak(skrzypce )-Poznań
2009 Andrzej Szadejko ( organy) i Alina Ratkowska (klawesyn) -Gdańsk
2010 Sławomir Kamiński(organy) i Joanna Kozłowska(sopran)-Poznań
2011 Robert Grudzień ( organy) -Lublin i Igor Cecocho (trąbka) –Białoruś
2012 Jakub Garbacz (organy) i Magdalena Witczak (sopran)-Łódź
2013 Rafał Gumiela (organy) -Bydgoszcz i Kamil Gumiela (saksofon) -Kraków
2014 Joanna
Marciniak (organy) i Aleksandra Kamińska (mezzosopran)-Poznań
2015 Jarosław Tarnawski (organy) i Magdalena
Kozakiewicz (sopran) -Poznań
2016. Rafał Gumiela - organy i Maria Wilgos (teorba, gitara barokowa ) , Michał Marcinkowski (skrzypce barokowe)
2017. Agnieszka Tarnawska -organy i Przemyslaw Czekała- baryton
2018. Maksymilian Święch (organy, klawesyn)
2019 Waldemar Krawiec (organy) i Michał Mogiła (obój)
2020 Kamil Lis (organy) i Piotr Kopietz (akordeon) i Elżbieta Drozdowska(flet)
Warszawa
2021. Jan Mroczek (organy) i Magdalena Kowalska -Pawlikowska (sopran)
2022. Marcin Armański (organy( Świdnica) i Michał Bronk (kontralt)Gdańsk
Kilka faktów z „życia” instrumentu :
Czas powstania: 1716r.
Spośród wielu realizacji Mathiasa Bandtnera do dnia dzisiejszego zachowały się jeszcze ( oprócz słupeckich) organy w katedrze św. Janów w Toruniu. Powstały w 1688r.
Wcześniej zrealizował mechanizm organowy dla nieistniejącego obecnie kościoła dominikanów p.w. Św. Mikołaja w Toruniu w 1680r.,po jego pożarze ponownie zbudował instrument w 1686r.Jego dziełem były także organy w katedrze włocławskiej w 1691r. 32 -głosowe o barokowej strukturze brzmienia. Zdemontowane w 1891r. wskutek złego stanu technicznego.
Dokończył budowę instrumentu organowego w bazylice katedralnej p.w. Narodzenia NMP
w Sandomierzu w 1698r. rozpoczętą przez mistrza Andrzeja Nurowskiego z Gdańska.
Organy znajdujące się w kościele św. Wawrzyńca są zapewne jedną z ostatnich realizacji sławnego budowniczego instrumentu.
Budowa:Posiadają 12 rejestrowy zespół dźwięku należący do klawiatury manuału, registry pedału, trakturę mechaniczną.
Zespół gry składa się z umieszczonej w formie półki klawiatury jednego manuału o rozpiętości tonalnej 45 klawiszy z „krótką oktawą”.
Strojenie barokowe w skali CHORTON – około pół tonu wyżej , dźwięk A - 460 Hz.
Dyspozycje rejestrów (registry)
Czas powstania: 1716r.
Restauracja instrumentu i prospektu.
W latach 1998-2003 podjęte działania przez ówczesnego proboszcza fary ks. Wojciecha Kochańskiego przy zaangażowaniu wielu osób i środków finansowych parafii oraz pozyskanych środków zewnętrznych m.in. z Urzędu Konserwatorskiego ocaliły ten cenny obiekt sztuki organmistrzowskiej czasu baroku od całkowitego zniszczenia.
Remontu i konserwacji instrumentu podjęła się
utytułowana firma: Zakład Organmistrzowski
Marian Nawrot i synowie z Wronek, którzy z ogromnym pietyzmem podeszli do zabytku, dzięki czemu w blisko 90 %
udało się zachować oryginalny instrument z epoki.
W latach 2002 - 2003 trwały prace konserwatorskie prowadzone przez zespół konserwatorów z Torunia i Słupcy pod kierunkiem R. M. Czerniaka - na samym prospekcie - czyli szafie barokowej , w którą „włożony” jest ten bezcenny mechanizm organowy.
2004 „Organy ze słupeckiej fary” - otwarcie wystawy w Muzeum Regionalnym w Słupcy (podczas VI Odpustowego Spotkania )
10 sierpnia 2004r. Pierwszy koncert organowy na odrestaurowanym instrumencie
..................................................................................................................................
2o czerwca 2016r.
Na konieczność ponownych zabiegów konserwatorskich i zły stan instrumentu wielokrotnie zwracał uwagę Adam Nawrot - który rokrocznie przygotowywał instrument do organizowanych przez nas koncertów. Wniosek o dofinansowanie działań złożony przez Parafię rzym. kat. Św.
Wawrzyńca w Słupcy, merytorycznie przygotowany i pilotowany przez Muzeum Regionalne i Urząd Miasta w Słupcy zyskał
akceptację Urzędu Marszałkowskiego w Poznaniu. Pozyskane środki zewnętrzne z
dotacją z Urzędu Miasta pokryją koszt
prac konserwacyjnych przy
instrumencie. które powierzono ponownie renomowanej firmie organmistrzowskiej: „Nawrot i synowie” z Wronek.
Te działania pozwolą przedłużyć jego dobrą kondycję na kolejne,długie lata.
Wyjątkowość słupeckich organów jest nie
do przecenienia. Są unikatowym dobrem kultury , bezcennym instrumentem z epoki
baroku, troska o ich „kondycję” spoczywa na nas wszystkich. Bo jak zauważa ks. Andrzej Klocek :
"(...) brak systematycznej pielęgnacji prowadzi
nieuchronnie do tego, że albo koszty remontów wzrastają niebotycznie, albo
nawet następuje tak kompletna dewastacja(...)" .
ZAPRASZAMY
B.Czerniak